Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ΔΑΦ θεωρείτο μια σπάνια διαταραχή με συχνότητα εμφάνισης 5/10.000 παιδιά. Διαπιστώθηκε πως τα άτομα με Δ.Α.Φ. το 2000 αντιστοιχούσαν σε 1,2 στα 1000, ενώ το 2010 στον ίδιο πληθυσμό τα άτομα με Δ.Α.Φ. ήταν 5,2 στα 1000 άτομα. Πρόκειται για μια σημαντική αύξηση (331%), η οποία παρατηρήθηκε σε μόλις μια δεκαετία. Οι ειδικοί όμως πιστεύουν ότι η αύξηση που παρατηρείται οφείλεται στη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, στην ευρύτερη διαθεσιμότητα υπηρεσιών για την διάγνωση του αυτισμού και στις καλύτερες αξιολογικές διαδικασίες και πως δεν πρόκειται για μια πραγματική αύξηση στον αριθμό των παιδιών με αυτισμό. Πρόσφατα δεδομένα από μελέτες αναφέρουν ότι τουλάχιστον το 1% του πληθυσμού έχει αυτισμό, ενώ μελέτη από στις Η.Π.Α (από 11 πολιτείες – το 2018) αναφέρει ότι ο συνολικός επιπολασμός της Δ.Α.Φ.  ήταν 2,3%, δηλαδή 1 στα 44 παιδιά.

Όσον αφορά την Ελλάδα, σύμφωνα με επιδημιολογική έρευνα του 2020, 1 στα 87 παιδιά έχει αυτισμό. Στην ίδια μελέτη εκτιμάται ότι ο αυτισμός είναι 4,14%  φορές πιο διαδεδομένος στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια,  ποσοστό που επιβεβαιώνεται και από άλλες έρευνες.

Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια εργαστηριακή εξέταση που μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος. Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού, στην ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη (αναπτυξιακά ορόσημα), στις πληροφορίες που συλλέγονται από τους γονείς, στη διαφοροδιάγνωση αλλά και σε ειδικά ανιχνευτικά εργαλεία. Η διάγνωση πραγματοποιείται από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας (Αναπτυξιολόγους, Παιδονευρολόγους, Παιδοψυχίατρους) ή ιδανικά από διεπιστημονική ομάδα πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων (λογοθεραπευτεών, εργοθεραπευτών, ψυχολόγων, φυσιοθεραπευτών, ειδικών παιδαγωγών).

Το 2013 η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία με την έκδοση του DSM–V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) αντικατέστησε τον όρο «Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή» με τον όρο «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (Δ.Α.Φ.). 

Ο προγενέστερος όρος εμπεριείχε τις εξής διαταραχές : τη αυτιστική διαταραχή, το σύνδρομο ASPERGER, το σύνδρομο RETT, την παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή και τις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές μη προσδιορισμένες αλλιώς (συμπεριλαμβανομένου και του Άτυπου Αυτισμού).   Με την αντικατάσταση του όρου όλες αυτές οι υποκατηγορίες των αναπτυξιακών διαταραχών πλέον δεν διαφοροποιούνται. 

Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της Δ.Α.Φ. – με βάση το DSM–V είναι τα εξής:

α. Επίμονα  ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και κοινωνική αλληλεπίδραση σε διάφορα πλαίσια, εφόσον εκδηλώνονται και τα 3 από τα ακόλουθα:

1. Ελλείμματα κοινωνικοσυναισθηματικής αμοιβαιότητας.
2. Ελλείμματα σε μη λεκτικές επικοινωνιακές συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται για κοινωνική αλληλεπίδραση.
3. Ελλείμματα στην ανάπτυξη και στη διατήρηση σχέσεων, κατάλληλων για το αναπτυξιακό επίπεδο (πέραν από αυτές με τους φροντιστές).

β. Περιορισμένα κι επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων ή δραστηριοτήτων, εφόσον εκδηλώνονται τουλάχιστον 2 από τα ακόλουθα:

1. Στερεότυπη ή επαναλαμβανόμενη ομιλία, μηχανικές κινήσεις ή χρήση αντικειμένων.
2. Υπερβολική προσκόλληση στις ρουτίνες, τελετουργικά πρότυπα, λεκτική ή μη λεκτική συμπεριφορά ή υπερβολική αντίσταση στις αλλαγές.
3. Ιδιαίτερα περιορισμένα σταθερά ενδιαφέροντα που είναι αφύσικα σε ένταση ή εστίαση.

γ. Τα συμπτώματα πρέπει να είναι παρόντα στην πρώιμη παιδική ηλικία (αλλά μπορεί να εκδηλωθουν πλήρως αργότερα όταν οι διαπροσωπικές σχέσεις απαιτούν πιο αναπτυγμένες  κοινωνικές δεξιότητες – σε μεγαλύτερη ηλικία παρατηρούνται  πιο πολύπλοκες κοινωνικές απαιτήσεις άρα και εμφάνιση μεγαλύτερων δυσκολιών).

δ. Τα συμπτώματα περιορίζουν και βλάπτουν την καθημερινή λειτουργικότητα (σε κοινωνικό,  επικοινωνιακό, επαγγελματικό και λειτουργικό επίπεδο).

Συχνά στα άτομα με Δ.Α.Φ. εμφανίζονται συννοσηρότητες (εμφάνιση δύο ή περισσότερων διαταραχών) που σχετίζονται με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητα (A.D.H.D.), νοητική υστέρηση, επιληψία, γαστρεντερικά συμπτώματα, προβλήματα ελέγχου σφικτήρων, ψυχιατρικά προβλήματα, προβλήματα ύπνου και προβλήματα σίτισης

Σε μελέτη 25.627 ατόμων με Δ.Α.Φ. το 74% είχε τεκμηριωμένες διαφορές στο τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόταν στο αισθητηριακό ερέθισμα. Παρατηρήθηκε λοιπόν πως ο τρόπος απόκρισης ή μη απόκρισης στο αισθητηριακό ερέθισμα σχετίζεται με τη διαχείριση συναισθηματικών καταστάσεων, την εκδήλωση επιθετικότητας, τις διαταραχές στην προσοχή, το αίσθημα του φόβου, την κινητική ανάπτυξη, καθώς και με την σχέση του ατόμου με το φαγητό και τον ύπνο. Τέλος, παρατηρούνται προβλήματα στις κινητικές δεξιότητες (αδρή και λεπτή κινητικότητα) και στο συντονισμό αυτών.

Οι διαταραχές του αυτιστικού φάσματος αποτελούν δια βίου διαταραχή και προς το παρόν δεν υπάρχει οριστική θεραπεία. Υπάρχουν ωστόσο αρκετές παρεμβάσεις σε μικρά παιδιά που φαίνεται έως τώρα να έχουν θετικά  αποτελέσματα. Καλύτερη πρόβλεψη δείχνουν να έχουν η πρώιμη διάγνωση και η παρέμβαση συμπεριφοριστικής κατεύθυνσης με ειδικά προγράμματα λογοθεραπείας, εργοθεραπείας, μουσικοθεραπείας, κοινωνικών ιστοριών, αισθητηριακής ολοκλήρωσης,  ψυχοκοινωνικής εκπαίδευσης, καθώς φαρμακευτικής αγωγής όπου κρίνεται απαραίτητη(όπως σε αυτοτραυματική συμπεριφορά). Επίσης, τα περισσότερα άτομα με Δ.Α.Φ. ανταποκρίνονται καλύτερα σε εξαιρετικά δομημένα και εξειδικευμένα προγράμματα.

Οι εξατομικευμένες παρεμβάσεις έχουν σκοπό να μειώσουν τα συμπτώματα, να βελτιώσουν τη γνωστική ικανότητα, να βελτιώσουν τις κοινωνικές, λεκτικές και επικοινωνιακές δεξιότητες των παιδιών, να αναπτύξουν τις καθημερινές δεξιότητες διαβίωσης και να μεγιστοποιήσουν την ικανότητα του παιδιού να λειτουργεί και να συμμετέχει στην κοινότητα. Τα θεραπευτικά προγράμματα εμπλέκουν συνήθως πολλούς τομείς που μπορούν να περιλαμβάνουν: παρεμβάσεις με τη συμμετοχή των γονέων ακολουθώντας διαδραστικές συμπεριφορικές θεραπείες που θέτουν ως γνώμονα το παιδί και τις ανάγκες του και μπορούν να βελτιώσουν όχι μόνο τα συμπτώματα του αυτισμού αλλά και να βοηθήσουν το παιδί με αυτισμό να αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις ικανότητές του.

Η παρέμβαση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, τα δυνατά σημεία, τις δυσκολίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός παιδιού.  Πολύ χρήσιμη βοήθεια για τις οικογένειες παιδιών με Δ.Α.Φ. είναι και η συμβουλευτική οικογένειας από ειδικό, ενημερωμένο για θέματα νευροαναπτυξιακών διαταραχών.

Αν και είναι γνωστά τα οφέλη της Πρώιμης Παρέμβασης, πολλά άτομα επωφελούνται από τη παρέμβαση ανεξαρτήτως της ηλικίας διάγνωσής τους. Άτομα όλων των ηλικιών και όλων των επιπέδων ικανότητας μπορούν συχνά να βελτιωθούν μετά από καλά σχεδιασμένες παρεμβάσεις σε διάφορους τομείς.

1. Thomaidis, L., Mavroeidi,N., Richardson C., Choleva, A.,Damianos, G., Bolias K. & Tsolia, M.(2020). Autism Spectrum Disorders in Greece: Nationwide Prevalence in 10–11 Year-Old Children and Regional Disparities. Journal of Clinican Medicine, 9, (7), 1-20.

2. Polyak A., Kubina R.M. and Girirajan S. (2015). Comorbidity of Intellectual Disability Confounds Ascertainment of Autism: Implications for Genetic Diagnosis. American Journal of Medical Genetics Part B : Neuropsychiatric Genetics, 168,(7), 600–608.

3. Maenner M.J., Shaw K.A., Bakian A.V., Bilder D.A., Durkin M.S., Esler A., Furnier S.M., Hallas L., Hall-Lande J., Hudson A., Hughes M.M., Patrick M., Pierce K., Poynter J.N., Salinas A., Shenouda J., Vehorn A., Warren Z.,Constantino J.N., DiRienzo M., Fitzgerald R.T., Grzybowski A., Spivey M.H., Pettygrove S., ZahorodnyW., Ali A., Andrews J.G., Baroud T., Gutierrez J., Hewitt A., Lee L.C., Lopez M., Mancilla K.C., McArthur D., Schwenk Y.D., Washington A., Williams S., Cogswell M.E. (2021). Prevalence and Characteristics of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years — Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2018.US Department of Health and Human Services/Centers for Disease Control and Prevention, MMWR, 70(11), 1-16.

4. Grant, R., Nozyce, M. (2013). Proposed Changes to the American Psychiatric Association Diagnostic Criteria for Autism Spectrum Disorder : Implications for Young Children and Their Families. Matern Child Health J. (2013), 17,(4), 586–592.

5. American Psychiatric Association (2000), Μετάφραση : Γκοτζαμάνης Κ. (2004). Διαγνωστικά Κριτήρια DSM – IV – TR. Αθήνα : ιατρικές εκδόσεις Λίτσας.

6. Maenner M.J., Rice C.E., Arneson C.L., Cunniff C., Schieve L.A., Carpenter L.A., Braun K.N.V., Kirby R., Bakian A.V., Durkin M.S., (2014). Potential Impact of DSM-5 Criteria on Autism Spectrum Disorder Prevalence Estimates JAMA Psychiatry, 71, (3),    292-300.