Λογοθεραπεία για ενήλικες
- Σε ασθενείς με συγγενείς διαταραχές που ενηλικιώνονται
- Σε ασθενείς που έχουν υποστεί ένα Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο(Ισχαιμικό/ Αιμορραγικό)
- Σε ασθενείς με Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις (π.χ. τραυματισμοί, τροχαία)
- Σε ασθενείς με νευρολογικές – νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκληρυνση κατά Πλάκας), νόσο Parkinson, νόσο Huntington, νόσο του κινητικού νευρώνα (ALS), ατροφία πολλαπλών συστημάτων (MSA) κ.α.
- Σε ασθενείς με άνοια όπως Αλτσχάιμερ, μετωποκροταφική ανοια κ.α.
- Σε γηριατρικούς ασθενείς
- Σε ασθενείς μετά από νοσηλεία σε ΜΕΘ
- Σε ασθενείς με μυασθένειες
- Σε άτομα με διαταραχές στη φωνή είτε λόγω διαφόρων παθολογικών ευρημάτων (π.χ. οζίδια) είτε λόγω κατάχρησης και κακής χρήσης της φωνής.
Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν ποικίλες διαταραχές που αφορούν τον λόγο (εκφραστικό/ δεκτικό), την ομιλία και την κατάποση.
Τραυλισμός
Πρόκειται για διαταραχή της ευχέρειας που επηρεάζει την ταχύτητα, τη ροή και το ρυθμό της ομιλίας. Εκδηλώνεται με ασυντόνιστες κινήσεις του μυϊκού συστήματος της αναπνοής, της φωνής και της άρθρωσης. Η ποσότητα των δυσρυθμιών διαφέρει από άτομο σε άτομο. Εμφανίζει βασικές (λεκτικές) και δευτερεύουσες (μη λεκτικές) συμπεριφορές, όπου οι κυριότερες είναι οι εξής :
- Επαναλήψεις ήχων, συλλαβών ή και λέξεων (ει…ει… είμαι καλά).
- Μπλοκαρίσματα (π…αγωτό)
- Επιμηκύνσεις φωνημάτων (σσσυγγνώμη).
- Κλείσιμο ματιών ή άλλες εκφράσεις προσώπου
- Βγάλσιμο της γλώσσας
- Πίεση των χειλιών μεταξύ τους
- Κινήσεις του κορμού ή των άκρων (χτύπημα χεριού)
- Χρόνιος : αφορά ενήλικες που τραυλίζουν από την προσχολική ηλικία
- Νευρογενής : οφείλεται νευρολογική ασθένεια ή βλάβη
- Ψυγογενής : παρατηρείται σε μεγαλύτερη ηλικία (εφηβεία ή αργότερα) μετά από παρατεταμένη περίοδο άγχους ή κάποιο τραυματικό επεισόδιο
- Cluttering : ή ταχυλαλία, μια άλλη μορφή που συχνά συνοδεύεται με τον τραυλισμό. Χαρακτηρίζεται από γρήγορο ρυθμό ομιλίας που είναι δυσνόητη και συχνά συνοδευόμενη από ιδιόρρυθμες δυσρυθμίες.
Απραξία
Η απραξία είναι μια διαταραχή του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος κατά την οποία ένα άτομο δεν είναι σε θέση να εκτελέσει εργασίες ή κινήσεις όταν του ζητηθεί.
- το αίτημα ή η εντολή είναι κατανοητό
- είναι πρόθυμοι να εκτελέσουν το έργο
- οι μύες που χρειάζονται για την εκτέλεση της εργασίας λειτουργούν σωστά και
- πρόκειται για εργασία που εκτελούν ήδη
Η στοματοπροσωπική απραξία, ο πιο κοινός τύπος απραξίας, είναι η αδυναμία πραγματοποίησης κινήσεων του προσώπου κατόπιν αιτήματος. Μπορεί παράλληλα να υπάρχει απραξία και σε άλλα μέρη του σώματός σας, όπως στα χέρια ή τα πόδια (απραξία των άκρων). Το πόσο σοβαρή είναι η απραξία εξαρτάται από το είδος της εγκεφαλικής βλάβης. Η απραξία μπορεί να συμβεί ταυτόχρονα με άλλα προβλήματα ομιλίας ή γλώσσας(π.χ. αφασία).
Δυσαρθρία
Πρόκειται για μια κινητική διαταραχή της ομιλίας που προκαλείται από νευρολογικό τραυματισμό ή ασθένεια και μπορεί να επηρεάσει ένα ή περισσότερα υποσυστήματα ομιλίας – αναπνοή, φωνητικό συντονισμό, προσωδία, αντήχηση, άρθρωση. Δεν σχετίζεται με προβλήματα κατανόησης της γλώσσας. Χαρακτηρίζεται από αργή ή μπερδεμένη ομιλία που προκαλείται από αδυναμία ή απώλεια ελέγχου των μυών που απαιτούνται για τη σωστή ομιλία.
δυσαρθρίας που ομαδοποιούνται με βάση το συγκεκριμένο τμήμα του νευρικού συστήματος που επηρεάζεται και έχουμε τις εξής μορφές:
- χαλαρή δυσαρθρία
- σπαστική δυσαρθρία
- αταξική δυσαρθρία
- υποκινητική δυσαρθρία
- υπερκινητική δυσαρθρία
- μικτή δυσαρθρία.
να προκληθεί από βλάβη σε διάφορα μέρη του νευρικού σας συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού (κεντρικό νευρικό σύστημα) και του δικτύου νεύρων που μεταφέρουν σήματα σε όλο το σώμα (περιφερικό νευρικό σύστημα).
Τα άτομα με δυσαρθρία μπορεί να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στα ακόλουθα:
- Συγχρονισμός
- Φωνητική ποιότητα
- Ύψος φωνής
- Ενταση ήχου
- Έλεγχος αναπνοής
- Ταχύτητα
- Δύναμη
- Σταθερότητα
- Εύρος
- Τόνος
Η δυσαρθρία που έχει εξελιχθεί σε ολική απώλεια λόγου αναφέρεται ως αναρθρία.
Διαταραχές Φωνής
Μια διαταραχή φωνής εμφανίζεται όταν η ποιότητα της φωνής, το ύψος και η ένταση διαφέρουν ή είναι ακατάλληλα για την ηλικία, το φύλο, το πολιτισμικό υπόβαθρο ή τη γεωγραφική θέση ενός ατόμου. Συνήθως οφείλονται σε υπερβολική χρήση της φωνής, προβλήματα με το λάρυγγα ή τις φωνητικές χορδές.
Το να μιλάτε πολύ, να ουρλιάζετε, να καθαρίζετε συνεχώς το λαιμό σας ή το κάπνισμα μπορεί να σας κάνει να βραχνιάζετε. Μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε προβλήματα όπως οζίδια, πολύποδες και πληγές στις φωνητικές χορδές. Άλλες αιτίες φωνητικών διαταραχών περιλαμβάνουν λοιμώξεις, ανοδική κίνηση των οξέων του στομάχου στον λαιμό (ΓΟΠ), αυξήσεις λόγω ιού, καρκίνο και ασθένειες που παραλύουν τις φωνητικές χορδές. Μια διαταραχή της φωνής μπορεί να σας εμποδίσει την επικοινωνία και την έκφραση. Αυτό μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής. Οι διαταραχές φωνής μπορεί να είναι λειτουργικές, οργανικές ή ψυχογενής.
Οι φωνητικές διαταραχές που προκύπτουν από αναποτελεσματική χρήση του φωνητικού μηχανισμού (λάρυγγας, φωνητικές χορδές, πνεύμονες) όταν η φυσική δομή είναι φυσιολογική. Οι λειτουργικές διαταραχές είναι συνήθως το αποτέλεσμα της αδυναμίας χρήσης των μυών των φωνητικών χορδών και προκαλούν:
- φωνητική κόπωση,
- μυϊκή ένταση δυσφωνία ή αφωνία,
- διπλοφωνία, ή
- κοιλιακή φώνηση.
Υπάρχουν προβλήματα με τη φυσιολογία του λάρυγγα, των φωνητικών χορδών ή των πνευμόνων. Οι οργανικές διαταραχές της φωνής είναι είτε δομικές όπως:
- μη φυσιολογικές ανάπτυξη του λάρυγγά
- δομικές αλλαγές στον λάρυγγα λόγω γήρανσης
είτε νευρολογικές, δηλαδή οργανικές διαταραχές της φωνής που προκύπτουν από προβλήματα νεύρωσης του κεντρικού ή περιφερικού νευρικού συστήματος στον λάρυγγα που επηρεάζουν τη λειτουργία του φωνητικού μηχανισμού, όπως π.χ.
- φωνητικός τρόμος
- σπασμωδική δυσφωνία
- παράλυση φωνητικών χορδών.
Αν και σπάνια, ορισμένες φωνητικές διαταραχές αναπτύσσονται λόγω συναισθηματικού στρες ή τραύματος. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα άγχους, κατάθλιψης ή διαταραχή μετατροπής.
Αφασία
Η αφασία είναι μια επίκτητη νευρογενής διαταραχή της ομιλίας που εκδηλώνεται με απώλεια της ικανότητας κατανόησης ή έκφρασης προφορικής ή γραπτής γλώσσας. Οφείλεται σε βλάβες στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το λόγο, συνήθως στο αριστερό ημισφαίριο, που επηρεάζουν τη λειτουργία των βασικών στοιχείων του γλωσσικού δικτύου. Οι δύο καλύτερα χαρακτηρισμένες είναι η περιοχή Wernicke και η περιοχή Broca. Συνήθως, προκαλειται σε ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ενδοκρανιακά αιματώματα ή όγκους, λοιμώξεις του ΚΝΣ κ.α. Η αφασία μπορεί επίσης να οφείλεται σε νευροεκφυλιστική νόσο. Για παράδειγμα, η πρωτογενής προοδευτική αφασία είναι ένας υποτύπος μετωποκροταφικής άνοιας στην οποία οι γλωσσικές ικανότητες εξασθενούν προοδευτικά.
- προφορική γλωσσική έκφραση
- γραπτή έκφραση
- κατανόηση της προφορικής γλώσσας
- αναγνωστική κατανόηση
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αφασίας, οι οποίοι επηρεάζουν τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους
Οι πιο συνηθισμένοι τύποι αφασίας είναι:
- Σοβαρά μειωμένη ομιλία, συχνά περιορισμένη σε σύντομες εκφωνήσεις μικρότερες από τέσσερις λέξεις
- Περιορισμένο λεξιλόγιο
- Αδέξιος σχηματισμός ήχων
- Δυσκολία γραφής
- Η κατανόηση δεν επηρεάζεται
- Επηρεάζεται η επανάληψη λέξεων και φράσεων
- Διαταραχή ανάγνωσης και γραφής
- Αδυναμία κατανόησης της σημασίας των προφορικών λέξεων
- Άνετος ρέον λόγος αλλά λάθος χρήση λέξεων
- Αδυναμία παραγωγής προτάσεων που έχουν νόημα μεταξύ τους
- Παρείσφρηση άσχετων λέξεων σε βαριές περιπτώσεις
- Δυσκολία στην επανάληψη λέξεων και φράσεων
- Tα άτομα έχουν αποτυχίες στην ανάκτηση λέξεων και δεν μπορούν να εκφράσουν τις λέξεις που θέλουν να πουν, ιδιαίτερα τα ουσιαστικά και τα ρήματα
- Ομιλία που είναι γεμάτη από εκφράσεις δυσφορίας
- Δυσκολία στην εύρεση λέξεων τόσο στη γραφή όσο και στην ομιλία
- Μπορεί να εμφανιστεί σαν σύμπτωμα και σε άλλους τύπους αφασίας (π.χ. αφασία Broca, αφασία Wernicke)
- Οι ασθενείς με ανομική αφασία έχουν σχετικά διατηρήσει την ευχέρεια ομιλίας, την επανάληψη, την κατανόηση και τη γραμματική ομιλία.
Ένας διαφορετικός τύπος αφασίας είναι η πρωτογενής προοδευτική αφασία (PPA), η οποία σε αντίθεση με τους άλλους τύπους αφασίας είναι εκφυλιστική, που σημαίνει ότι επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η πρωτοπαθής προοδευτική αφασία (PPA) είναι μια κατάσταση όπου οι γλωσσικές ικανότητες γίνονται αργά και προοδευτικά χειρότερες, οδηγώντας σε σταδιακή απώλεια της ικανότητας:
- Ανάγνωσης
- Γραφής
- Ομιλίας
- Κατανόηση Προφορικού Λόγου
Άλλοι λιγότερο συνηθισμένοι τύποι αφασίας είναι οι εξής:
Η σφαιρική αφασία είναι η σοβαρότερη μορφή αφασίας, κατά την οποία ο ασθενής αντιμετωπίζει σοβαρά ελλείμματα τόσο στην κατανόηση όσο και στην παραγωγή του λόγου. Σχετίζεται με εκτεταμένες βλάβες στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και τις περισσότερες φορές, συνυπάρχει με αδυναμία του δεξιού ημιμορίου του σώματος. Τα άτομα με σφαιρική αφασία πολλές φορές δεν μιλούν και αδυνατούν να κατανοήσουν ακόμα και απλά παραγγέλματα ή προτάσεις. Επίσης,δεν μπορούν να γράψουν ή να διαβάσουν.
Αυτός ο τύπος αφασίας επηρεάζει την ευχέρεια αλλά όχι την κατανόηση. Τα άτομα μπορεί να παράγουν φράσεις με τέσσερις και πέντε λέξεις χωρίς να καταβάλουν ιδιαίτερη προσπάθεια κατά την παραγωγή λόγου αλλά δυσκολεύονται στην κατονομασία λέξεων. Σημαντική επίσης, είναι η δυσκολία στην επανάληψη λέξεων και φράσεων. Τα άτομα συνήθως φαίνεται να έχουν επίγνωση των δυσκολιών τους και πολλές φορές προβαίνουν σε προσπάθειες αυτοδιόρθωσης.
Είναι παρόμοια με την αφασία του Broca, αλλά συνήθως όχι τόσο σοβαρή. Σε άτομα με αυτού του τύπου αφασία παρατηρείται σχετικά καλή ακουστική κατανόηση, άθικτη επαναληπτική ικανότητα και καλή άρθρωση αλλά σοβαρή εξασθένηση στην κατονομασία, στην ανάγνωση και στη γραφή. Συνήθως κάνουν χρήση μικρών προτάσεων.
Ειναι παρόμοια με την αφασία του Wernicke αλλά συνήθως όχι τόσο σοβαρή. Παρατηρείται εξασθένηση της ακουστικής κατανόησης, δυσκολία στην κατονομασία και σοβαρά διαταραγμένη κατανόηση του γραπτού λόγου. Η ροή και η σύνταξη στην παραγωγή λόγου παραμένουν σε σχετικά καλά επίπεδα Τα άτομα με αυτόν τον τύπο δεν έχουν πρόβλημα στην επανάληψη λέξεων και φράσεων. Αυτός ο τύπος αφασίας είναι κοινός με εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου όπως την νόσο του Αλτσχάιμερ.
Αυτή η αφασία μοιάζει με την σφαιρική αφασία, με τη διαφορά ότι τα άτομα με αυτόν τον τύπο δεν έχουν πρόβλημα στην επανάληψη λέξεων και φράσεων
Διαταραχές Σίτισης και Κατάποσης / Δυσφαγία
Η δυσφαγία είναι σύμπτωμα πολλών διαφορετικών ιατρικών καταστάσεων. Αυτές οι καταστάσεις περιλαμβάνουν διαταραχές του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου, μυϊκές διαταραχές και σωματικά μπλοκαρίσματα στο λαιμό. Είναι μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολία στη μάσηση και την κατάποση σε άτομα ανεξαρτήτου ηλικίας. Μερικοί άνθρωποι με δυσφαγία έχουν προβλήματα στην κατάποση ορισμένων τροφών ή ποτών, ενώ άλλοι δεν μπορούν να καταπιούν καθόλου. Η μη διαχείριση της δυσφαγία μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους όπως η είσοδος τροφής ή υγρού στον αεραγωγό(εισρόφηση). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη των πνευμόνων ή πνευμονία.
- Στοματικό: Προετοιμασία και ανάμειξη της τροφής με σίελο
- Φαρυγγικό: Μεταφορά της τροφής (βλωμού) στο φάρυγγα
- Οισοφαγικό: Η τροφή καταλήγει στο στομάχι διαμέσου του οισοφάγου
Προβλήματα σε οποιαδήποτε από αυτά τα κύρια στάδια μπορεί να δημιουργήσουν επιβράδυνση, καθιστώντας δύσκολη ή αδύνατη την κατάποση. Η δυσφαγία είναι μια διαταραχή που μπορεί να επηρεάζει και τα τρία στάδια της κατάποσης.
Χωρίζεται σε τρεις τύπους με βάση το πού βρίσκεται το πρόβλημα :
H δυσκολία εμφανίζεται στην στοματική κοιλότητα. Το σαγόνι, τα δόντια και η γλώσσα δυσκολεύονται να συνεργαστούν για να κόψουν την τροφή σε μικρότερα κομμάτια, να δημιουργήσουν βλωμό και να τον προωθήσουν προς τον φάρυγγα. Επίσης, παρατηρούνται διαταραχές (σιελόρροια ή ξηροστομία) στους σιελογόνους αδένες που μαλακώνουν το φαγητό και το διασπάνε.
H δυσκολία εμφανίζεται στο φάρυγγα. Αφού η στοματική κοιλότητα προετοιμάσει το βλωμό, η γλώσσα τον σπρώχνει στο πίσω μέρος του λαιμού. Ο λάρυγγας κλείνει για να αποτρέψει την ολίσθηση τροφής ή υγρού στον αεραγωγό (τραχεία) καθώς κατευθύνεται προς τον οισοφάγο. Η στοματοφαρυγγική δυσφαγία είναι επίσης γνωστή ως δυσφαγία μεταφοράς. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να παρατηρηθεί εισχώρηση ή εισρόφηση πριν, κατά ή μετά την κατάποση. Κλινικά όταν συμβεί αυτό μπορεί να εμφανιστεί πνιγμός, βήχας, καθαρισμός λαιμού, βραχνή ή υγρή φωνή καθώς και δυσφορία ή άρνηση λήψης τροφής. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να μην παρατηρηθεί τίποτα από τα παραπάνω λόγω απουσίας όλων των προστατευτικών μηχανισμών του λάρυγγα και να έχουμε σιωπηλή εισρόφηση. Αυτή η κατάσταση είναι απειλητική για την ζωή διότι μπορεί να προκαλέσει βαρύ πνευμονικό οίδημα αν δεν γίνει αντιληπτή. Για να διαγνωστεί χρειάζεται να γίνει ενδοσκοπική αξιολόγηση της κατάποσης ή βιντεοακτινοσκόπηση κάπάποσης.
Το πρόβλημα βρίσκεται στον οισοφάγο. Ο οισοφάγος πιέζει την τροφή ή το υγρό προς τα κάτω με μια κίνηση που μοιάζει με κύμα (περισταλτισμός) μέχρι να φτάσει στο στομάχι. Διάφορες καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν στένωση και δυσκολία μεταφοράς του βλωμού στο στόμαχο. Άλλες πιο κοινές καταστάσεις μπορεί επίσης να δημιουργήσουν παλίνδρομη κίνηση του βλωμού και των υγρών προκαλώντας καθυστερημένη εισρόφηση. Αν ο παλίνδρομος βλωμός περιέχει και γαστρικά υγρά αυτό μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω επιδείνωση της περιοχής του οισοφάγου.
η δυσφαγία μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα όπως απώλεια βάρους, αφυδάτωση και επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις στο στήθος. Η θεραπεία για προβλήματα σίτισης και κατάποσης μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, χρήση ειδικών συστάσεων, τεχνικών και ασκήσεων από εξειδικευμένο θεραπευτή.
1.Manasco, M. Hunter. Introduction to Neurogenic Communication Disorders. Google Books, Jones & Bartlett Learning, 22 Jan. 2020
2.Sheppard, Shannon M., and Rajani Sebastian. “Diagnosing and Managing Post-Stroke Aphasia.” Expert Review of Neurotherapeutics, vol. 21, no. 2, 10 Dec. 2020, pp. 221–234
3.Franzen E, Johansson H, Freidle M, Ekman U, Benka Wallén M, Schalling E, Lebedev A, Lövdén M, Holmin S, Svenningsson P, Hagströmer M (2019). The EXPANd trial: Effects of exercise and exploring neuroplastic changes in people with Parkinson’s disease: a study protocol for a double-blinded randomized controlled trial NURL-D-19-00729
4.ASHA. “American Speech-Language-Hearing Association | ASHA.” Asha.org, 2019, www.asha.org/.
5.“Apraxia: MedlinePlus Medical Encyclopedia”. medlineplus.gov. Retrieved 2019-08-07.
6.“Definition of APRAXIA”. www.merriam-webster.com. Retrieved 2017-05-02
7.Καμπανάρου, M. (2007). Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας, Εκδόσεις Έλλην
8.Baker, J. “Chapter 34 – Functional Voice Disorders: Clinical Presentations and Differential Diagnosis.” ScienceDirect, Elsevier, 1 Jan. 2016
9.Feldman, Heidi M., and Cheryl Messick. “Chapter 72 – LANGUAGE and SPEECH DISORDERS.” ScienceDirect, W.B. Saunders, 1 Jan. 2009
10.Choi, Sukgi S., and George H. Zalzal. “24 – Voice Disorders.” ScienceDirect, W.B. Saunders, 1 Jan. 2015
11.Niu, Chunyan, et al. The Effect of Voice Training Interventions on Patients with Oropharyngeal Dysphagia: A Systematic Review. 7 Nov. 2022
12.Cordier, Reinie, et al. “Reliability and Validity of Non-Instrumental Clinical Assessments for Adults with Oropharyngeal Dysphagia: A Systematic Review.” Journal of Clinical Medicine, vol. 12, no. 2, 16 Jan. 2023, p. 721
13.Aronson, Arnold Elvin, and Diane M. Bless. Clinical Voice Disorders. Google Books, Thieme, 2009
14.Boone, Daniel R. The Voice and Voice Therapy. Google Books, Allyn & Bacon/ Pearson, 2010,
15.Lee, Linda, et al. “Quick Screen for Voice and Supplementary Documents for Identifying Pediatric Voice Disorders.” Language, Speech, and Hearing Services in Schools, vol. 35, no. 4, 1 Oct. 2004, pp. 308–319